सहावी माळ: श्री केळबाई

 सहावी माळ: श्री केळबाई

आजची सहावी माळ सडयेतील मयेकर कुटुंबियांचे कुलदैवत श्री केळबाई देवीच्या नावाने वाहत आहे.

शिवलकर कुटुंबियांचे कुलदैवत सातेरीचा जसा मोठा भक्तसंपद्राय आहे, त्याप्रमाणे मयेकर कुंटुंबियांच्या केळबाईचाही खूप मोठा भक्तसंपद्राय रत्नागिरीसह सिंधुदुर्ग-गोव्यात आहे. रत्नागिरीसह सडये गावातील मयेकर बांधव हेही शिवलकर कुंटुंबियांप्रमाणे गोव्या राज्यातील ‘मये’ या गावचे आहेत. पोर्तुर्गीज काळात त्यांनी स्थलांतर केल्यानंतर आपलं कुलदैवत श्री केळबाई देवी आपल्यासोबत घेवून आले. सडये पंचक्रोशीत या कुलदैवताचे मंदिर कोठेही नव्हते, मात्र अलिकडे सडये गावच्या सीमाक्षेत्र परिसरात आरे या गावी केळबाई देवीची मुर्ती स्थापना करण्यात आली आहे. मुर्ती पाषाणाची असून अतिशय सुंदर आहे. याठिकाणी देवीची नैमित्तिक पुजा, सण-उत्सव मयेकर बांधवातर्फे साजरे करण्यात येतात.

सिंधुदुर्गात देवीला बाई म्हणण्याची प्रथा आहे. अवघ्या कोकणातील प्रसिध्द लोकदैवत भराडीला रत्नागिरीत भराडीण देवी असे संबोधतात, तर सिंधुदुर्गात तीला भराडीबाई असे म्हणतात. केळबाईलाही असेच बाई उपनाव लावण्यात आले आहे. देवीचे मुळ स्थान केळ या वृक्षाखाली आहे. त्यामुळे ही देवता भूमका या प्रकारात मोडते. त्यामुळे तिचे प्राचीनत्व अधोरेखित होते. केळीचा वृक्ष या देवीचे मुळ स्थान आहे, म्हणूनच तिला केळंबा असे म्हणतात. पुढे त्याचा नामविस्तार होत केळबाई झाले असावे. 

रायगड जिल्ह्यातील पेण तालुक्यात केळंबा अर्थात केळबाईचे भव्य मंदिर असून तेथे जल्लोषात नवरात्रोत्सव साजरा होतो. केळंबा किंवा कळंबा असेही या देवीला म्हटले जाते. कोकणात या नावाला बाई लागल्याने तीचे केळबाई झाले.

- अमोल पालये.

सडये-पिरंदवणे.